یاساکانی خوارەوە بنەمای بە ئەندامبوون و بەکارهێنانی ماڵپەڕ و ڕاژەکانی وێبچن ـن، بە ئەندامبوون یان بەکارهێنانی وێبچن مەرجەکانی خوارەوە پەسەند دەکەیت.
-------------------------------------------------------------------
یاسای بابهت/ پهیام نووسین
١، دهبێ سهردێڕی بابهتهكهت درووست بێت و ههروهها مهبهستی ناوهڕۆكی بابهتهكهت بگهیهنێت، ئهگهر سهردێڕ بهو شێوهیه نهبێت، بابهتهكه دهسڕێتهوه.
٢، بابهت نابێت ڕوو له كهسێكی دیاریكراو بكات، ههروهها نابێت به هیچ شێوهیهك سووكایهتی یان هێرشی تێدا بهدی بكرێت بهرانبهر تاكهكهسێكی دیاریكراو، ناوی تاكهكهسی به هیچ شێوهیهك بۆی نیه له هیچ بابهت و پهیامێكدا دهربكهوێت. بابهتی ڕهخنهگر دهبێت به شێوهیهك بنووسرێت كه مهبهستی ڕهخنه به تهواوی ڕوون بێت و له ههمان كاتدا پێشنیار یان چارهسهری بۆ نههێشتنی ڕهخنه بنووسرێت له لایهن نووسهرهوه. گهر بابهت لهو چوارچێوهیهدا نهبێت، دهخرێته بهشی ئهرشیفهوه/ دهسڕێتهوه.
٣، پێش ئهوهی بابهتێك بنووسیت، كرته له بهستهری خوارهوه بكه و له نێو مهكۆكاندا بگهڕێت، بابهت و پهیامی دووباره تهنیا شوێن دهگرن و سوودیان نیه، ئهگهر بابهتهكهت دووبارهیه، مهینووسه!
٤، تهنیا یهك جار و له یهك شوێن پهیام بنووسه، پهیامێك كه له مهكۆیهك نووسرا، پێویست ناكات له مهكۆیهكی دیكه بنووسرێت. كاتی خۆت و بهڕێوهبهران به فیڕۆ مهده.
٥، ههندێك مهكۆ به هۆی تایبهت بوونی بهشهكهی، لهوانهیه یاسای تایبهت به خۆی ههبێت، بۆ ئهوهی بابهتهكهت درووست و له چوارچێوهی یاساكان بێت، تكایه پێش ههموو شتێك چاو له یهكهمین بابهت بكه له لهو مهكۆیهی كه دهتهوێ بابهتی تێدا بنووسیت و یاساكانی بخوێنهوه، گهر ههیبێت.
٦، بابهت و پهیامی بێ ناوهڕۆك، بۆ نموونه كه تهنیا خهنده/ سمایلی له خۆ گرتبێت، دهسڕێتهوه.
٧، كاتێك بابهتێك دهنووسیت یان یارمهتیت پێویسته له پهیوهندی لهگهڵ كێشهیهك، به كورت و پوخت كێشهكهت بنووسه به شیوهیهك كه خوێنهر (ئهو كهسهی كه دهیهوێ هاوكاریت بكات) بتوانێ به شێوهیهكی گشتیی له كێشهكهت تێبگهیهت و پێویستی نهبێت خوازیاری زانیاریی دیكه بێت.
٨، بابهتی ڕێكلامی، كه ڕێكلام بۆ بهرههمی كۆمپانیایهك بكات یان بهستهرێك بێت بۆ ماڵپهڕێكی دیكه، وهك بابهت چاوی لێ ناكرێت و دهسڕێتهوه.
٩، بابهتی ئایینی، سیاسی و دیكهی وهك نهتهوایهتی، بهبێ هۆكار و ڕاستهوخۆ دهسڕێنهوه. بوونیان له وێبچن بڤهیه. دانانی بەستەر، پرۆگرامۆکە / سکریپت یان نووسینی بابەت، تاکە پەیام یان هەر جۆرە ناوەڕۆکێکی دیکەی ئایینی و سیاسی بە هەموو شێوەیەک قەدەغەیە.
١٠، تكایه ئهگهر دهتهوێ كراك یان سریاڵ لهگهل بابهتهكهت/ پهیامهكهت دابنێیت، مهینووسه!
١١، ئهگهر وهڵامهكهت یان بهشدارییهكهت له بابهتێكدا سوودی نیه، مهینووسه!
١٢، له كاتی نووسینی بابهتدا و بوونی كۆد له بابهتهدا، دهبێ سوود له تاگی كۆد دانان ببرێت و ههموو كۆدهكانی نێو بابهتێك/ پهیامێك بخرێنه نێو تاگی كۆدهوه، كاری چاودێران له وێبچن ئهوه نیه كۆدهكانت بۆ بخهنه نێو تاگهوه.
١٣، له كاتی نووسینی پهیام دا نووسینی ڕهنگدار، قهڵهو بهبێ هۆكار بهكار مهبه، قهڵهو كردنی نووسینێك هیچ له گرینگی ئهو نووسینه زۆر ناكات، بهڵكوو كهم بایهخی دهكات.
١٤، مهكۆكانی وێبچن شوێنێك نین بۆ زیندووكردنهوهی كێشهی تاكهكهسی و ههوڵدان بۆ تاوتوێ كردنی و تێكدانی بابهتێك به كێشهی تاكهكهسی، تكایه ههر كێشهیهكت ههیه لهگهڵ ئهندامی بهرانبهر، به ئیمهیل چارهسهری بكهن، جێبهجێ كردنی ئهو كاره له نێو بابهتهكانی مهكۆكانی وێبچن دهبێته هۆی ڕاگرتنی ههژماری ههردوولا.
١٥، نووسینی پهیام بۆ داواكردنی سریاڵ یان كراك، قهدهغهیه.
١٦، نووسینی پهیام بۆ بڵاوكردنهوهی پرۆگرام، سكریپت یان ههر شتێكی دیكهی ماف پارێزراو له ڕێی پهیامی تایبهتهوه قهدهغهیه، ئهگهر دهتهوێ پهیامهكهت بمێنێتهوه دهبێ ناوهڕۆكی پهیامهكهت له چوارچێوهی یاساكانی مهكۆكانی وێبچن دا بێت و ههروهها له نێو خوودی بابهتهكهدا ناوهڕۆكهكه ههبێت، نهك له ڕێی پهیامی تایبهتهوه.
یاساكانی پاراستنی ئهندامهتیت له وێبچن
١، وێبچن ماڵپهڕێكه كه باوهڕی به ڕێزگرتن له مافی ههموو ئهندامانی ههیه و بهبێ ئهندامانی چالاك نابێت، له بهرانبهردا ههموو ئهندامێك ئهركه لهسهر شانی كه ڕێز له بوونی وێبچن وهك شوێنێك بگرێت و ههروهها بیپارێزێت، پاراستنی وێبچن، پاراستن بۆ مافی ئهندامهتی خۆت دابین دهكات.
٢، ههموو ئهندامێك (بهبێ لهبهرچاو گرتنی ئاست و پله له مهكۆكاندا) تهنیا ٣ جار ئاگادر دهكرێتهوه له پهیوهندی لهگهڵ ههبوونی ههڵهیهك له مهكۆكان یان پێشێل كردنی یهكێك له خاڵهكانی یاساكانی مهكۆكانی وێبچن، ئاگادار كردنهوهی چوارهم نیه و ئهندامهتی بۆ ماوهی ٢٤ كاتژمێر ڕادهگیردرێت (دهخرێته گروپی ڕاگیراوی كاتی)، پاش تێپهڕبوونی ٢٤ كاتژمێر دهتوانێ سهردانی مهكۆكان بكاتهوه، لهگهڵ دووباره بوونهوهی ههمان ڕووداو، ڕاگرتن درێژخایهن تر دهبێت و دهبێته ماوهی ١ حهفته. لهوه زۆرتر دهبێته هۆی دهركردن به یهكجاری و بلۆك كردنی ژمارهی ئایپی.
٣، ههموو ئهندامێك دهبێ ڕێز له بڕیاری چاودێرێك بگرێت، بهبێ لهبهرچاو گرتنی ئهوهی كه بڕیارهكه چیه و چۆن جێبهجێ كراوه، له كاتی ههست كردن به ڕهفتاری نادرووست له لایهن چاودێرێكهوه، تكایه پهیوهندی بگرن لهگهڵ وێبچن له ڕێی پهڕهی پهیوهندییهوه.
٤، ههر ههژمارێك بۆی ههیه لهلایهن ١ كهسهوه بهكارببرێت و بابهت/ پهیامی پێ بنووسرێت له مهكۆكانی وێبچن، له كاتی ههست كردن به بهكاربردنی یهك ههژمار له لایهن زۆرتر له یهك كهسهوه، ههژمار بۆ یهكجاری ناچالاك دهكرێت.
خراپ/نادرووست بەکارهێنانی وێبچن، ماڵپەڕ و ڕاژەکانی
١، پێشێل کردنی یەکێک لە مەرجەکانی بەکارهێنان لە یەکێک لە ماڵپەڕ و پرۆژەکانی وێبچن پێشێلکاری لە هەموو ئەو ماڵپەڕ و پرۆژانە دەگرێتەوە. لە کاتی گوومان هەبوون لەوەی کە بەکارهێنەرێک مەرج پێشێل دەکات/کردووە هەژمار و دەسەڵاتی ئەو بەکارهێنەرە لە سەردان کردنی وێبچن، ماڵپەڕ و پرۆژەکانمان ڕادەگیردرێت بە یەکجاری. ڕاگرتنی دەسەڵات ئەوە دەگەیەنێت کە ماڵپەڕە پەیوەندیدارەکان بۆ ئەو بەکارهێنەرە ناکرێنەوە و هەر ماڵپەڕێکی دیکەش کە سوود لە ڕاژەکانی وێبچن ببینێت بۆ ئەو بەکارهێنەرە سنووردار دەبێت.
٢، بارکردنی پەڕگەی زیانبەخش، ڤایرۆس یان هەر جۆرە پەڕگەیەکی دیکە کە لەلایەن ئامرازی پاراستنی وێبچن ـەوە بە زیانبەخش بژمێدرێت هەروەها دەبێتە هۆکاری ڕاگرتنی هەموو دەسەڵاتەکانی ئەو بەکارهێنەرە بە شێوازی ئاماژە پێدراو لە خاڵی سەرەوە.
به خۆ تۆماركردنت لێره، له ماڵپهڕهكانی خوارهوهش دهبیته ئهندام (ماڵپهڕهكانی خوارهوه ماڵپهڕی پهسهند كراون و زانیارییهكانت بۆ كاری نا درووست بهكار نابهن).
یاساكانی مهكۆكانی وێبچن بهپێی پێویست نوێ دهكرێنهوه، دواترین نوێكردنهوه ١٦/٧/٢٠٢٠.
-------------------------------------------------------------------
یاسای بابهت/ پهیام نووسین
١، دهبێ سهردێڕی بابهتهكهت درووست بێت و ههروهها مهبهستی ناوهڕۆكی بابهتهكهت بگهیهنێت، ئهگهر سهردێڕ بهو شێوهیه نهبێت، بابهتهكه دهسڕێتهوه.
٢، بابهت نابێت ڕوو له كهسێكی دیاریكراو بكات، ههروهها نابێت به هیچ شێوهیهك سووكایهتی یان هێرشی تێدا بهدی بكرێت بهرانبهر تاكهكهسێكی دیاریكراو، ناوی تاكهكهسی به هیچ شێوهیهك بۆی نیه له هیچ بابهت و پهیامێكدا دهربكهوێت. بابهتی ڕهخنهگر دهبێت به شێوهیهك بنووسرێت كه مهبهستی ڕهخنه به تهواوی ڕوون بێت و له ههمان كاتدا پێشنیار یان چارهسهری بۆ نههێشتنی ڕهخنه بنووسرێت له لایهن نووسهرهوه. گهر بابهت لهو چوارچێوهیهدا نهبێت، دهخرێته بهشی ئهرشیفهوه/ دهسڕێتهوه.
٣، پێش ئهوهی بابهتێك بنووسیت، كرته له بهستهری خوارهوه بكه و له نێو مهكۆكاندا بگهڕێت، بابهت و پهیامی دووباره تهنیا شوێن دهگرن و سوودیان نیه، ئهگهر بابهتهكهت دووبارهیه، مهینووسه!
٤، تهنیا یهك جار و له یهك شوێن پهیام بنووسه، پهیامێك كه له مهكۆیهك نووسرا، پێویست ناكات له مهكۆیهكی دیكه بنووسرێت. كاتی خۆت و بهڕێوهبهران به فیڕۆ مهده.
٥، ههندێك مهكۆ به هۆی تایبهت بوونی بهشهكهی، لهوانهیه یاسای تایبهت به خۆی ههبێت، بۆ ئهوهی بابهتهكهت درووست و له چوارچێوهی یاساكان بێت، تكایه پێش ههموو شتێك چاو له یهكهمین بابهت بكه له لهو مهكۆیهی كه دهتهوێ بابهتی تێدا بنووسیت و یاساكانی بخوێنهوه، گهر ههیبێت.
٦، بابهت و پهیامی بێ ناوهڕۆك، بۆ نموونه كه تهنیا خهنده/ سمایلی له خۆ گرتبێت، دهسڕێتهوه.
٧، كاتێك بابهتێك دهنووسیت یان یارمهتیت پێویسته له پهیوهندی لهگهڵ كێشهیهك، به كورت و پوخت كێشهكهت بنووسه به شیوهیهك كه خوێنهر (ئهو كهسهی كه دهیهوێ هاوكاریت بكات) بتوانێ به شێوهیهكی گشتیی له كێشهكهت تێبگهیهت و پێویستی نهبێت خوازیاری زانیاریی دیكه بێت.
٨، بابهتی ڕێكلامی، كه ڕێكلام بۆ بهرههمی كۆمپانیایهك بكات یان بهستهرێك بێت بۆ ماڵپهڕێكی دیكه، وهك بابهت چاوی لێ ناكرێت و دهسڕێتهوه.
٩، بابهتی ئایینی، سیاسی و دیكهی وهك نهتهوایهتی، بهبێ هۆكار و ڕاستهوخۆ دهسڕێنهوه. بوونیان له وێبچن بڤهیه. دانانی بەستەر، پرۆگرامۆکە / سکریپت یان نووسینی بابەت، تاکە پەیام یان هەر جۆرە ناوەڕۆکێکی دیکەی ئایینی و سیاسی بە هەموو شێوەیەک قەدەغەیە.
١٠، تكایه ئهگهر دهتهوێ كراك یان سریاڵ لهگهل بابهتهكهت/ پهیامهكهت دابنێیت، مهینووسه!
١١، ئهگهر وهڵامهكهت یان بهشدارییهكهت له بابهتێكدا سوودی نیه، مهینووسه!
١٢، له كاتی نووسینی بابهتدا و بوونی كۆد له بابهتهدا، دهبێ سوود له تاگی كۆد دانان ببرێت و ههموو كۆدهكانی نێو بابهتێك/ پهیامێك بخرێنه نێو تاگی كۆدهوه، كاری چاودێران له وێبچن ئهوه نیه كۆدهكانت بۆ بخهنه نێو تاگهوه.
١٣، له كاتی نووسینی پهیام دا نووسینی ڕهنگدار، قهڵهو بهبێ هۆكار بهكار مهبه، قهڵهو كردنی نووسینێك هیچ له گرینگی ئهو نووسینه زۆر ناكات، بهڵكوو كهم بایهخی دهكات.
١٤، مهكۆكانی وێبچن شوێنێك نین بۆ زیندووكردنهوهی كێشهی تاكهكهسی و ههوڵدان بۆ تاوتوێ كردنی و تێكدانی بابهتێك به كێشهی تاكهكهسی، تكایه ههر كێشهیهكت ههیه لهگهڵ ئهندامی بهرانبهر، به ئیمهیل چارهسهری بكهن، جێبهجێ كردنی ئهو كاره له نێو بابهتهكانی مهكۆكانی وێبچن دهبێته هۆی ڕاگرتنی ههژماری ههردوولا.
١٥، نووسینی پهیام بۆ داواكردنی سریاڵ یان كراك، قهدهغهیه.
١٦، نووسینی پهیام بۆ بڵاوكردنهوهی پرۆگرام، سكریپت یان ههر شتێكی دیكهی ماف پارێزراو له ڕێی پهیامی تایبهتهوه قهدهغهیه، ئهگهر دهتهوێ پهیامهكهت بمێنێتهوه دهبێ ناوهڕۆكی پهیامهكهت له چوارچێوهی یاساكانی مهكۆكانی وێبچن دا بێت و ههروهها له نێو خوودی بابهتهكهدا ناوهڕۆكهكه ههبێت، نهك له ڕێی پهیامی تایبهتهوه.
یاساكانی پاراستنی ئهندامهتیت له وێبچن
١، وێبچن ماڵپهڕێكه كه باوهڕی به ڕێزگرتن له مافی ههموو ئهندامانی ههیه و بهبێ ئهندامانی چالاك نابێت، له بهرانبهردا ههموو ئهندامێك ئهركه لهسهر شانی كه ڕێز له بوونی وێبچن وهك شوێنێك بگرێت و ههروهها بیپارێزێت، پاراستنی وێبچن، پاراستن بۆ مافی ئهندامهتی خۆت دابین دهكات.
٢، ههموو ئهندامێك (بهبێ لهبهرچاو گرتنی ئاست و پله له مهكۆكاندا) تهنیا ٣ جار ئاگادر دهكرێتهوه له پهیوهندی لهگهڵ ههبوونی ههڵهیهك له مهكۆكان یان پێشێل كردنی یهكێك له خاڵهكانی یاساكانی مهكۆكانی وێبچن، ئاگادار كردنهوهی چوارهم نیه و ئهندامهتی بۆ ماوهی ٢٤ كاتژمێر ڕادهگیردرێت (دهخرێته گروپی ڕاگیراوی كاتی)، پاش تێپهڕبوونی ٢٤ كاتژمێر دهتوانێ سهردانی مهكۆكان بكاتهوه، لهگهڵ دووباره بوونهوهی ههمان ڕووداو، ڕاگرتن درێژخایهن تر دهبێت و دهبێته ماوهی ١ حهفته. لهوه زۆرتر دهبێته هۆی دهركردن به یهكجاری و بلۆك كردنی ژمارهی ئایپی.
٣، ههموو ئهندامێك دهبێ ڕێز له بڕیاری چاودێرێك بگرێت، بهبێ لهبهرچاو گرتنی ئهوهی كه بڕیارهكه چیه و چۆن جێبهجێ كراوه، له كاتی ههست كردن به ڕهفتاری نادرووست له لایهن چاودێرێكهوه، تكایه پهیوهندی بگرن لهگهڵ وێبچن له ڕێی پهڕهی پهیوهندییهوه.
٤، ههر ههژمارێك بۆی ههیه لهلایهن ١ كهسهوه بهكارببرێت و بابهت/ پهیامی پێ بنووسرێت له مهكۆكانی وێبچن، له كاتی ههست كردن به بهكاربردنی یهك ههژمار له لایهن زۆرتر له یهك كهسهوه، ههژمار بۆ یهكجاری ناچالاك دهكرێت.
خراپ/نادرووست بەکارهێنانی وێبچن، ماڵپەڕ و ڕاژەکانی
١، پێشێل کردنی یەکێک لە مەرجەکانی بەکارهێنان لە یەکێک لە ماڵپەڕ و پرۆژەکانی وێبچن پێشێلکاری لە هەموو ئەو ماڵپەڕ و پرۆژانە دەگرێتەوە. لە کاتی گوومان هەبوون لەوەی کە بەکارهێنەرێک مەرج پێشێل دەکات/کردووە هەژمار و دەسەڵاتی ئەو بەکارهێنەرە لە سەردان کردنی وێبچن، ماڵپەڕ و پرۆژەکانمان ڕادەگیردرێت بە یەکجاری. ڕاگرتنی دەسەڵات ئەوە دەگەیەنێت کە ماڵپەڕە پەیوەندیدارەکان بۆ ئەو بەکارهێنەرە ناکرێنەوە و هەر ماڵپەڕێکی دیکەش کە سوود لە ڕاژەکانی وێبچن ببینێت بۆ ئەو بەکارهێنەرە سنووردار دەبێت.
٢، بارکردنی پەڕگەی زیانبەخش، ڤایرۆس یان هەر جۆرە پەڕگەیەکی دیکە کە لەلایەن ئامرازی پاراستنی وێبچن ـەوە بە زیانبەخش بژمێدرێت هەروەها دەبێتە هۆکاری ڕاگرتنی هەموو دەسەڵاتەکانی ئەو بەکارهێنەرە بە شێوازی ئاماژە پێدراو لە خاڵی سەرەوە.
به خۆ تۆماركردنت لێره، له ماڵپهڕهكانی خوارهوهش دهبیته ئهندام (ماڵپهڕهكانی خوارهوه ماڵپهڕی پهسهند كراون و زانیارییهكانت بۆ كاری نا درووست بهكار نابهن).
- ماڵپەڕی وێبچن https://www.webchin.org/
- مهكۆكانی وێبچن https://www.webchin.org/Meko
- هەر ماڵپەڕ و پرۆژەیەکی دیکەی وێبچن
یاساكانی مهكۆكانی وێبچن بهپێی پێویست نوێ دهكرێنهوه، دواترین نوێكردنهوه ١٦/٧/٢٠٢٠.